ИБРАТ

Каромат холани ҳамма баджаҳл ва қўпол аёл деб ўйлайди. Нимагаки, кўп қаватли уйдаги таниш-нотаниш ёш жувонларни тергагани тергаган: шаҳарлик хотинчалар сочи  тўзғиб уйғонгунича ана сутчи аёллар ризқини териб бўлди. Бу қурмагур келинпошшалар қишлоқни меҳнатидан қочиб “этаж”га бекиниб олишган, шуларни хотин деб ўтирган эркакларниям уриб кетган-да. Лоақал у ёқ бу ёқни супириб сидиришмаса, писта чақиб ўтиришади-ю тозалашни хаёлга келтиришмайди, ноинсофлар. Ҳой фалончихон, “пакет эр”ингиз яхшими, кўринмай қолди-да. У иккинчи хотин бўлиб текканларнинг эрини шундай атайди. Холанинг айтишича, бунақа  тоифали эрлар фақат хотинни кўнглини олиш учун “пакет” кўтариб кун кўрармиш.

Нима бўлди-ю эрининг кўйлагини тикиш учун Дилдорага қизил рангли ип керак бўлиб қолди. У қўшнидан сўради, йўқ, бунисидан сўради, топилмади. Кейин юрак ютиб холанинг эшигини тақиллатди. Тўғри анча вақт бурун хола билан  ораларидан “қора мушук” ўтганди. Ҳозир  кек сақлаб ўтирмасдан холанинг эшигини тақиллатди:

– Ассалому алайкум холажон, қизил рангли ипингиз бўлса бериб турсангиз, зарур бўлиб қолувди, тезда қайтариб бераман,-деди остонадан Дилдора.

– Остонада турмай ичкарига кир, киравер,- деди хола.

– Мана бу қутида ҳамма нарса туради,-хола каттагина қутини кўрсатиб.

Ҳақиқатдан ҳам қутининг  катакларида тикиш-бичишга зарур ҳамма нарса жой-жойида турарди. Игналар, турли рангли ғалтак иплар, бир неча хил қайчи, ангишвона, кўзойнак...

– Қизалоқлигимданоқ  онам ўргатганлар.  Сен ҳам ўрганиб олгин, мен қизғонганимдан айтмаяпман, эпли аёлнинг энг керакли рўзғор буюмлари албатта, росмана туриши керак. Шунда вақт-бемаҳал бировга  нарса сўраб сарғаймайсан.

Шу-шу Дилдора ҳаммага ёқмайдиган холанинг яхши сифатларини ўрганиб, уни бошқача ҳурматлайдиган бўлди. Ахир, шу онахон чинакам бекаликнинг сир-асрорларини  биларканки, уйи ёғ тушса ялагудек саранжом-саришта, керакли буюмлар ўз ўрнида. Уйим-жойим дейдиган беканинг диди шундоққина сезилиб турибди-да. Шу куннинг ўзида Дилдора ҳам дарҳол Каромат холага ўхшаб турли хил рангли  ип, игна ва қайчи, ангишвонани битта қутичага солди, керак пайти алоҳида излаб ўтирмайди. Холанинг барча танбеҳлари тўғрилигини билган Дилдора энди уни ғийбат қилиб ўтирганларга қарата шундай дейди:

– Аввал унинг ёшига етиб олинглар. Холанинг уй тутишини, рўзғорини кузатинглар кейин кимлигини биласизлар. Ҳамма гаплари биз учун керакли, ростдан жуда дангаса бўлиб кетганмиз. Ҳақиқий аёлликни, уй тутишни шу холадан ўрганиш керак, у ҳақда    нотўғри ўйлар эканмиз.

Бир куни Каромат хола қариндоши Сарвинисонинг дийдиёсини эшитиб, ўрнидан туриб:

– Бор уйимдан чиқиб кет, жаҳлим ёмон уриб нетиб юрмай кексайганимда судлашиб,-деди.

Унинг важоҳатидан чўчиган жувон ирғиб ўрнидан турди:

– Сизга бор гапни айтиб балога қолдимми, рости гап шу-да. Келинимнинг тушганига уч ой бўлди, бўйида йўқ, нотўғри талаб қилдимми?

– Нима сенга у тезюрар  машинамиди, уч ойда бола  ортиб келади? Келин дегани янги уйга, оиладагиларга беш олти ой мослашиб олсинда. Сенинг феълинг қурсин,    эрингники ошиб тушади, ўғлинг ҳаммангдан баттар. Сал сенларни ўргансина, намунча шошасан? Либосларини яйраб кийсин, асал ойини ўтказсин. Бугун келиб эртага бола  орттирганларни кўраяпмиз.  Бошқоронғуликда қусиб, янги оиласидагиларга ёқмасдан ўликдек чўзилиб ётган келинларнинг аҳволиниям эшитаяпмиз. Шу дилхираликлар керакми, сенга? Бир иш қилмаса, на пишириб куйдирса, эрта туриб супириб сидирмаса, бирор юмушингни енгил қилмаса бунақа келиннни ким ёқтиради? Қолаверса, ана фалончининг келини тўққиз ойда болали бўлди-ю эри билан муроса қилолмай ажралди, кимга  зарар? Ота-онаси яна уйлайди, келинга эр топилади, бечора бегуноҳ бола-чи кимга тошдек отилади? Тур-ей, гапга тушунмас экансан. Ҳали болалиям бўлар, Аллоҳнинг буюрган  вақти-соати бордир? Сабр қилинглар!

Каромат холанинг бақирган овозини эшитганлар холанинг гапи ҳақлигини билишсада унинг ғийбатини бошлашди. Айниқса, ёшроқ келинларга бу гаплар ёқмайди-да. Доим шу кампир ақллилик қилади. Аммо тиш қоққан кайвонилар холанинг гапини маъқуллашди. Келиннинг оёғи чаққон, қўли ва  тили ширин бўлсагина қайнонага ёқади. Рўзғорини қовоғидан қор ёғилиб турган тарбиясиз ва совуқ нигоҳли башарага топшираётганини билиш қайнонага осонми.

– Қишлоқда яшайдиган келинчакларни кўриб дилим яйраб келади,-дейди хола такрор-такрор. – Саҳарлаб ризқ эшигини очишади, бу фаришталар. Сигир соғади, нон  ёпади, беминнатгина ёниб турган  газдамас қора қозонга уннаб, ширин таомлар пиширишади. Меҳмон келса икки баравар ташвишлари ортади. Аммо лом-лим демасдан қимирлашгани қимирлашган, уларни қачон ётиб турганини сезмайсан-а, барака топгурлар. Биздагилар-чи эрталаб сочи тўзғиб  қайнона-қайнотадан кейин кўзини ишқалаб туриб келишади. Шуям мусулмончиликми, одобданми, эй бугунги келинларни  замон кўтарса  бир кун келин қилмасдим...

 Энди бир томонини олиб қарасанг,эрта кетиб, кеч   қоронғу ишдан қайтган аёлда кайфият бўлармиди? Ишхонасида, ярим тундан савдога чиқиб ўйнаб келмайди-ку. Устига устак рўзғорнинг ўзига яраша ғурбатлари  бор, болалар хархашаси. Эркаклардаям инсоф борган сари йўқолиб бораяпти, баъзилари  бола ташвишини,  рўзғор юкини  аёлга ортиб қўйган. Шунинг учун аёлга Худо сабр берсин, ақл берсин...

Хола гап орасида олис қишлоқдаги қариндош жувонларнинг юриш-туришини, рўзғор тутишини мақтагани мақтаган. Эрни эр қиладиган ҳам, ер қиладиган ҳам хотин, дейдилар.  Агар аёл ҳамма нарсага дош бериб, турмушнинг баланд пастига  чидаса, борига шукр қилиб яшаса албатта, оиласидан тинчини топади. Эрини топганига барака киритиб баҳоли қудрат меҳнат қилган аёлларга минг раҳмат. Негаки эр ярим пир, қайнона-қайнотани иззатлаган кам бўлармиди. Шунақа келининг бўлса оналарнинг ҳам кўнгли тўлади-да. Ўғлингнинг топган тутганига барака киради.

- Қари билганни пари билмайди, деб жуда топиб айтишган,- дейди  хола кўпинча ёш жувонларга насиҳат бериб. Аввало  эру хотин бир-бировига ҳурматли  бўлсин. Уларнинг муносабатини  кўриб  вояга етган бола худди шуни қўллайди. Бежизга қуш уясида кўрганини қилади, дейишмаган-да.

Анави чекка уйда яшайдиган олифта жувонгина кексайганида роса қийналади. Негаки,  ўғил-қизи доим кўчадан бери келмайди.Кўча кўргандан қўрқиш керак, болани назоратга олинг. Эртага бошига  бир кулфатлар тушса албатта, ота-онасидан нолийди. Нимага вақтида мени шу йўлдан қйтаришмабди, деб армон қилади. Меҳру оқибатли оилада тарбия топган болалар ҳам дину диёнатли бўлиб камолга етади-да.

 Ана шунақа, Каромат холанинг ўзига хос ҳаёт мактаби бор. Онамиз қатори бу  аёлнинг ҳамма  айтганларида жон бор, насиҳатларининг барчаси ниҳоятда ўринли ва фойдали. Холанинг катта ҳаёт мактабини ўрганган аёл зоти асло кам бўлмаслиги турган гап.

Шаҳло АБДУСАИДОВА